Yeni annelerin en büyük endişelerinden biri de bebeklerinin sık sık kusuyor olmasıdır. Bu durum anneye hem herhangi bir sağlık problemi mi var endişesinin yanı sıra yeterince doymuyor mu endişesini de yaşatır. Bebeklerde çok sık görülen kusmayı, nedenlerini, anne baba olarak neler yapabileceğinizi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Ahu Özşen sizler için anlattı.
Bebeklerde kusma sık görülen bir problemdir. Genellikle bebek mamayla beslendikten ya da emzirildikten hemen sonra gerçekleşir. İlk zamanlarda biraz endişe verici olsa da arkasında yatan herhangi bir sağlık problemi olmadığı sürece endişe edilmemesi gereken bir durumdur.
Bebekler neden kusar?
Kusma midedeki içeriğin ağızdan zorlu bir halde dışarıya atılmasıdır. Ağız yoluyla alınan toksinlere karşı koruyucu bir mekanizma olarak geliştiği düşünülür. Aynı zamanda mide, böbrek, hormonal sistemler, bağırsak, beyin gibi birçok organın hastalığından da kaynaklanabilir. Pek çok hastalığın en önemli ortak belirtisi olan kusma yaş, zaman, miktar, şiddet ve kusma içeriğine göre farklılık gösterir ve bu değerler dikkate alınarak değerlendirilir.
Şiddetli kusma: Yemek borusunun mideye bağlanan ucunun kapalı olması şiddetli kusmaya neden olabilir. Yeni doğan bebeklerde özellik doğduktan sonraki birkaç besleme sonrası kusma olarak kendisini gösterir. Besinler yemek borusunda biriktiği için şiddetli bir şekilde geriye doğru çıkar ve şiddetli kusmaya nefes darlığı ve morarma da eşlik edebilir.
Fışkırarak kusma: Yemeklerden saatler sonra öğürme ve zorlanmayla birlikte ağızdan ve burundan fışkırarak gelen kusmadır. Ten renginin solması, huzursuzluk gibi belirtiler de eşlik eder. Özellikle yeni doğan bebeklerde, ilk 24-36 saat arasında görülen şiddetli kusmalar sindirim sisteminin herhangi bir yerinde görülen tıkanıklık belirtilerinden biri olarak kabul edilir. Fışkırır tarzda görülen kusmalar bağırsak tıkanıklığı veya darlığı, bağırsağın belli bölümlerinin olmaması, karın organlarının göğüs içinde fıtıklaşması, mide darlığı (pilor stenozu) gibi nedenlerden kaynaklanır. Bu sağlık problemleri acil cerrahi müdahale gerektirir.
Kusmanın nedenleri nelerdir?
Herhangi bir sağlık problemi olmayan bebekler az miktarda beyaz, köpüklü ve mukuslu kusabilirler. Genellikle bu durum beslendikten hemen ya da 1-2 saat içinde gerçekleşir.
Reflü: Yeni doğan bebeklerde mideyle yemek borusu arasındaki sfinkter denen kas yeterince olgunlaşmadığı için yeterince kasılamaz ve mide içeriği yemek borusuna doğru kaçmaya başlar. Bu durumda belirli bir süre sonra kusma gerçekleşir. Bebeğin özellikle ilk bir ayında başlayan fizyolojik gastroözofageal reflü denen bu durum bebek büyüdükçe azalmaya başlar. 2 yaştan sonra hemen hemen görülmez. Bebekler bazen beslenme sonrasında, ağızlarından az miktarda besini çıkarabilir. Regürgitasyon denen bu durum genellikle sızıntı şeklinde olur ve kusma olarak değerlendirilmez. Bu tip çıkarmalar fizyolojik gastroözofageal reflünün belirtisi olabilir, bebek 6-12 aylıkken kendiliğinden kayboluyor. Düzelmediği ve giderek arttığı durumlarda doktora başvurulması gerekir.
Süt çocukluğu döneminde gastroözofageal reflü, enfeksiyonlar (mide-barsak enfeksiyonu, idrar yolu enfeksiyonu, menenjit gibi), mide-bağırsak tıkanmaları, gıda proteinlerine karşı intolerans, psikolojik kusma, zehirlenmeler, böbreküstü bezi yetmezliği, kafa içi kanamalar, karaciğer-safrakesesi hastalıkları, pankreas hastalıkları kusma nedenleri arasındadır.
Enfeksiyonlar: Yeni doğan döneminde görülen kusmaların nedenlerinden biri de mide bağırsak enfeksiyonları, doğumsal metabolizma hastalıkları, bebeğin anne karnında amniyon sıvısını fazladan yutması, bağırsak hareketlerini sağlayan sinirsel uyarımın olmaması, böbreküstü bezi yetmezliği, karaciğer-safrakesesi hastalıkları, kronik hastalıklara (akciğer, kalp, böbrek, kas ve sinir gibi) bağlı beslenme intoleransı ve bazı gıda proteinlerine karşı intolerans (süt proteini gibi) gibi problemlerdir.
Psikolojik nedenler: Kusmada psikolojik faktörler de göz önünde bulundurulmalıdır. Özellikle 1 yaşa kadar olan bebeklerde görülen uyum sorunu kusmaya neden olabilir. Anne-bebek arasındaki ilişki problemi, annenin gergin olması, bebeğe az ilgi göstermesi, bebeğin huzursuz bir ortamda büyümesi bu süreçte etkili faktörlerdir. Gerginliği hisseden bebek, kusarak tepkisini ortaya koyabilir.
Hangi belirtiler dikkate alınmalıdır?
Kusan süt çocuğunda
- Safralı, kanlı veya dışkı içerikli kusma,
- Mide-bağırsak sistem kanaması,
- Zorlanarak kusma,
- Büyüme gelişme gerililiği,
- Tartı kaybı,
- Ishal,
- Kabızlık,
- Ateş,
- Kabarık bıngıldak,
- Kafa çevresinin büyük ya da küçük olması,
- Nöbet geçirme,
- Nefes darlığı,
- Morarma,
- Karın hassasiyeti,
- Karaciğer-dalak büyüklüğü,
- Genetik hastalıklar (mongol hastalığı gibi) uyku hali hastalığı gösteren uyarıcı işaretlerdir.
Kusmayı azaltmak ve önlemek için ne yapılabilir?
- Bebeğinizi emzirirken yatar pozisyonda olmamasına dikkat edin.
- Hava yutmamasını sağlamaya çalışın.
- Aşırı hızlı ya da yavaş emmemesine dikkat edin.
- Bebeğinizi yeterince kilo almıyor endişesiyle ihtiyacından fazla beslemeyin.
- Bebeğiniz ağlarken onu doyurmaya çalışmayın. Bu daha çok hava yutmasına neden olur.
- Emzirdikten ya da mamayla besledikten sonra mutlaka hem mide hem bağırsak gazını çıkardığından emin olun.
- Bebeğinizi beslerken ya da besledikten sonra hemen yatırmayın, yaklaşık yarım saat dik oturtun.
- Bebeğinizi besledikten sonra hoplatıp, zıplatmayın.
Ancak bunları yapmanıza rağmen bebeğinizin kilo alımı yavaşlamışsa gastroözofageal reflü hastalığı tanısı konan bebekler için cerrahi müdahale gerekebilir.
Kusma ne zamana kadar devam eder?
Bebekler büyüdükçe beslenme sırasında havayla karışan mama ya da anne sütü mideden kontrolsüz bir şekilde yukarıya doğru çıkabilir. Bebeğin doğumundan sonraki birkaç gün içinde başlayan kusma, ilerleyen günlerde azalır. 1 yaşından sonra azalmaya başlayan kusma problemi, 2 yaştan sonra genellikle beklenmez.
Kusma sırasında ne yapmak gerekir?
Bebeğiniz dikkat ettiğiniz halde kusuyorsa;
- Kusma anında onu yan çevirin ya da yüzüstü yatar pozisyona getirin.
- Bebeğinizin kusması bitene kadar katı gıdalar vermeyin.
- Bebeğiniz kustuktan sonra ağzının içini işaret parmağınızı kullanarak yabancı cisimlerden temizleyin.
Eğer bebeğiniz şiddetli ve günde 3-5 defadan fazla kusuyorsa, kusmuk içeriğinde kan veya yeşil renkli safra görülüyorsa, kusmayla birlikte ateş, öksürük, huzursuzluk, ağlama ve diğer enfeksiyon bulguları da varsa acilen doktora başvurun.
Önemli olan kusmaya neden olan hastalığı tedavi etmektir. Bir doktora danışmadan bebeğinize kusmayı önleyici ilaçları vermeyin.
