‘Bebeklerde Zeka Gelişimi’ Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. İzlem Göçmen tarafından yazılmıştır.
Bebeğim zeki mi? Bedensel gelişiminin yanında zihinsel gelişimi de doğru olarak ilerliyor mu? Bunlar her anne babanın kafasını kurcalayan soruların başında geliyor. Çocuğun zekasını kalıtımsal olarak anne ya da babadan veya her ikisinden aldığı gerçeği göz ardı edilmemesi gereken bir gerçek olsa da çevre, beslenme gibi faktörler de zeka gelişiminde önemli bir yere sahip.
Hamilelik Döneminiz Bebeğinizin Zeka Gelişimini Etkiler!
Hamilelik sırasındaki; beslenme şekliniz, sağlık durumunuz, duygusal haliniz bebeğinizin beyin gelişimi için çok önemlidir. Hamileyken kontrol altına alınmamış tiroid bezi ile ilgili hastalıklar bebeklerde zeka gelişimini olumsuz yönde etkileyebilir. Hamilelik döneminde yumurta ve et gibi beyin gelişiminde önemli rol oynayan proteinleri tüketmek, demir ve omega-3 takviyesi almak önemlidir. Ayrıca bebeğinize güzel sesler, ruhu okşayan melodiler dinletmeniz, kendinizi mutlu ve huzurlu hissetmeniz bebeklerde zeka gelişimin olumlu yönde etkileyecektir.
Çevresel Faktörlerin Bebeklerde Zeka Gelişimindeki Yeri
Çevresel faktörler bebeğin zeka gelişiminde önemli yer tutar. Her türlü görsel, duysal ve tensel uyarı bebeklerin algılarını etkileyerek zekalarını geliştirir. Bebekler yaşamlarının ilk gününden itibaren sesleri duyarlar ve tepki verirler, kulağa hoş gelen müzikler dinletmek zamanla deneyimlerini artıracaktır.
Bebeklerde Zeka Gelişiminde İlk Yılların Önemi
Bebekler doğdukları andan itibaren dış dünyayla iletişimini anneleri yardımıyla sağlar; bütün ihtiyaçlarını ağlayarak ifade eder. Özellikle bebeklik döneminde tüm ihtiyaçları anne tarafından karşılandığı için annenin düzenli ve sıcak ilgisi, onun bağlanma ihtiyacını da karşılayarak tüm becerilerini rahatlıkla geliştirme fırsatını yaratır. Bebeğinizle ne kadar çok zaman geçirirseniz ve bu zaman içerisinde sevginiz, ilginiz ve ona temasınız ne kadar fazla olursa zeka gelişimi de o kadar olumlu yönde etkilenir. Özellikle ilk üç yıl içerisinde bebeğin zeka gelişimi çok hızlı olur.
Birinci aydan sonra çevrelerini, özellikle de bazı dikkat çekici renkleri görmeye başlarlar. Bu dönemde bebeğinizi bol bol kucağınıza almanız, konuşmanız, hoş müzikler dinletmeniz, görebileceği bir noktaya oyuncaklar asmanız algısını güçlendirecektir.
Bebekler 4. aydan itibaren neden sonuç ilişkisi kurmaya başlar. Eli ile dokunduğu bir oyuncaktan ses çıktığını fark eden bebek, oyuncaktan ses duyabilmek için tekrar dokunur. Dolayısıyla bu dönemden sonra çevresine, dokunmayla ses çıkaracak oyuncaklar koymakta fayda vardır.
6. aydan sonra nesnelerin basit işlevleri ne işe yaradıkları önem kazanmaya başlar. Bu dönemde nesneleri basit işlevleriyle tanıtabilirsiniz.
Biraz daha büyüdüğünde, yaklaşık 8. aydan sonra oyuncağı sakladığınızda onu bulmaya çalışır, bu tarz oyunlar oynayarak onun gelişimine yardımcı olabilirsiniz. El çırpma, el sallama gibi hareketleri görerek taklit ederler, kendi çıkardığı seslerin dikkat çektiğini fark ettiği için, bağırarak sizin bakmanızı sağlarlar.
12. aydan sonra yaptığı davranışların sonucunu görmek istediği için eline geçen her eşyayı yere atarak, ne olacağını gözlemler. Bebeğinizin yapmak istediklerini yapmasına izin vererek kendi kendine öğrenme sürecini hızlandırabilirsiniz.
18. aya doğru çevresindeki insanların hareketlerini taklit etmeye başlar.
18. aydan sonra istediği sonuca ulaşabilmek için yollar aramaya başlar. Örneğin lambayı yakmak için taburenin üzerine çıkıp düğmeye basabilir.
bebeklerde zeka gelişimi 0-6 yaş arası, özellikle de 0-2 yaş arası çok önemlidir. Oyun, 0-2 yaş çocuk için en önemli gelişim aracıdır. Bu dönemde, bebeğinizin zeka gelişimine, yaş grubuna uygun oyun ve oyuncaklarla yardımcı olabilirsiniz.
Uyku Düzeninin Bebeklerde Zeka gelişimin Yeri
Uyku düzeni bebeğinizin zeka gelişiminde önemli bir yere sahiptir. Özellikle 22:00-05:00 saatleri arası büyüme hormonunun en çok salgılandığı uyku zamanlarıdır. Bebeğinizin bu saatler arasında uyumasını sağlamak çok önemlidir. Ayrıca bebeğinizi uyuttuğunuz ortamın sessiz ve karanlık olması da gerekir.
Beslenmenin Bebeklerde Zeka Gelişimindeki Yeri
Beslenme şeklimiz ve zeka gelişimimiz arasında önemli bir ilişki vardır. Beslenmemizde yer alan bazı gıdaların, sinir sistemi gelişiminde önemli rolleri olduğu bilinmektedir.
Zeka gelişimi üzerinde önemli etkisi olan besin grubu, proteinlerdir. Proteinler, doku yapım ve onarımında, sinir iletimi için gerekli olan maddelerin sentezinde kullanılırlar. Doğal protein kaynakları; et ve et ürünleri, yumurta, süt ürünleri, kuru baklagiller ve tahıl ürünleridir.
Yağlar da zeka gelişimi üzerinde rol oynayan diğer bir besin kaynağıdır. Yağlar içinde yer alan Omega-3 yağ asitleri göz ve beyin gelişimi açısından önemlidir.
Vitamin ve mineraller önemli diğer bir gruptur. En fazla, karaciğer, balık ve sütte bulunan A vitamini, omurilik oluşumunda görev alır. Bebeklik döneminde ise en iyi A vitamini kaynağı anne sütüdür. B1 vitamini (tiamin) yetersizliğinde, doğumsal büyüme geriliği ve sakatlıklar meydana gelebilir. Tiaminin en iyi kaynakları, tam tahıl ürünleridir. Bebekler içinse, anne sütü en iyi kaynaktır.
Riboflavin de B kompleks vitaminlerinden olup, omurilik oluşumunda ve sinir hücrelerini koruyan yağlı yapının miyelin- oluşumu için gereklidir ve en iyi doğal riboflavin kaynakları, süt ve süt ürünleridir. B6 vitamini, beyinde sinir iletimini sağlayan maddelerin sentezinde rol alan bir vitamindir. B12 vitamini eksikliğinde ise, omurilikte ağır sakatlıklar oluşabilir. Bu vitaminin kaynakları, hayvansal besinlerdir. Demir yetersizliğinde, bireylerde konsantrasyon bozukluğu ve dikkatsizlik görülür. En iyi kaynağı kırmızı ettir. Diğer kaynakları ise, etler, kurubaklagil, pekmez, koyu yeşil yapraklı sebzelerdir. Portakal ve çileği de demir kaynağı olarak sayabiliriz. Çinko, beyin gelişiminde önemli olan diğer bir mineraldir. Çinkonun en iyi kaynakları, et ürünleri ve deniz ürünleridir. Anne sütünün çinko içeriği yüksek olduğundan dolayı bebekler için iyi bir kaynaktır.
